Fotoğraf Okuma-CemTimuroğlu

Ters Işığın Gizemi-Bir Fotoğraf Okuma Denemesi

Fotoğrafçılığın olmazsa olmazlarındandır ters ışık. Bir çok fotoğrafçının ters ışığın gizemine kapılarak çektiği fotoğrafları vardır. Fotoğrafın ön bahçesi normal ışıksa arka bahçesi ters ışıktır. Bir fotoğrafta normal olan her şey bir anda aksine döner. Fotoğrafçı , kadrajına aldığı nesneyi/insanı göstermek yerine gizlemeyi seçer. Fotoğraf  gösteren iken, bir anda yalnızca ipucu veren olur. Görünenin salt silüetidir beliren, çerçevenin üzerinde bir lekedir. İzleyeni gizemli olana, bilinmeyene doğru çeker. Fotoğrafçı için bilinen an artık izleyici için hayal edilen bir ana dönüşmüştür.

Leke Oyunları

Şevki Silan’ın İzmir’in çok bilinen saat kulesinin bulunduğu meydanda gün batımından sonra çektiği fotoğrafı da bu gizemli anın atmosferini yansıtmaktadır. Fotoğrafın barındırdığı canlı ve cansız öğeler, ters ışığın etkisiyle adeta birbirleriyle benzeşirken meydanın kalıcı figürleriymişçesine oraya çakılıp kalmış gibidirler. Her bir figür adeta birer leke gibi kadrajda yerlerini sabitlemişlerdir.

Fotoğraf yere yaklaşarak çekilmiştir. Bu haliyle fotoğrafa konu olan figürlerin solgun mavi renk almış göğe doğru adeta bir ivmelenme, bir yönelme etkisi taşıdıkları söylenebilir. Görüntünün en baskın figürü olan saat kulesi göğü delerek çevresindeki her şeyi alıp uzaklaşacakmış duygusu uyandırmaktadır. Fotoğrafta siyahın etkisi belirginken, ufukta artık etkisini iyice yitiren gün ışığının yarattığı kızıllığın güçsüz ışınları meydanın zeminini yalayarak kadrajın alt kısmının karanlıkta kalarak yitip gitmesini engellemektedir.

Çerçevenin ön tarafında belirginleşen 2 palmiye ağacı ve ayakta duran 4 insan bulunmaktadır. En sağ kısımda çerçeve sınırında bankta oturanlar göze çarpmaktadır. Öndekilerden uzaktaysa aralarında yine palmiyelerin de olduğu çeşitli ağaçlar ve aydınlatma direklerinden oluşan nesneler lekeler halinde uzanmaktadırlar. Kadrajın sağına doğru fotoğraftaki durağanlığa karşıt şekilde hareket duygusu veren bir kuş görülmektedir. Bankta oturanlar hakkında bir öngörüde bulunmak mümkün değilken fotoğraf bize diğer 4 insan için belirli ipuçları vermektedir. Sağda yer alan ağaca yaslanmış duran figür bir erkek çocuk izlenimi uyandırmaktadır. Sağdaki figürün ise gerek beden dili, yapısı ve duruşu gerekse de baş ve saç şekli nedeniyle yetişkin bir kadın olduğu anlaşılmaktadır. Aynı şekilde çerçevenin sol tarafında hafif öne eğik duran figürün de aynı nedenlerden dolayı bir kadın olduğu söylenebilir. Bu kadının ayakkabılarının açık renginden dolayı sağ ayağının önündeki  koyu renkli bir başka ayakkabıdan fark edilen 4.kişinin, kadının hafif eğik olmasından dolayı bir şey giydiriyor ya da üzerini düzeltiyor izlemini verdiği bir çocuk olduğu düşünülmektedir.

Kadrajın sağındaki kişilerin aynı yöne bakması ve bankta oturanlardan birisinin de elinin havada fotoğraf çeker izlenimi vermesinden dolayı bu insanların, fotoğrafın sağ tarafında çerçeve dışında bir etkinliği izliyor ya da anlık bir olaya bakıyor oldukları duygusu uyanmaktadır. Sol tarafta çocuğuyla ilgilenen kadının bu etkinliği ya da anlık olayı izlemeye mi gittiği yoksa sadece oradan geçip gitmekte mi olduğu, fotoğrafın lekelerin yarattığı gizemine derinlik katmaktadır.

Bilinmeyenin Gizemi

Bu insanlar birisini ya da birilerini mi beklemektedirler? Bir etkinlik için toplanılmakta mıdır? Meydanda hareket olmaması fotoğrafın, çoktan toplanan bir kalabalığın çerçevenin dışında (ve fotoğrafın konusu olan insanların uzaktan izlediği) bir buluşma anında mı çekilmiştir? Bu yerde bu anda rastlantı sonucu bir arada görünen insanların duruşu ile fotoğrafçının ışıkla oynadığı leke oyunu bize bu soruları sordurtmakta ve fotoğrafın derinliğini arttırmaktadır.

Fotoğrafın Zamanlaması

Fotoğrafın çekildiği an günün iyiden iyiye düştüğü ve akşamın ağırlığını hissettirdiği bir zamandır. Doğal ışığın azaldığı ancak kent ışıklarının da tam olarak yanmadığı sihirli bir anda çekilmiştir. İnsanların üzerlerinde birer ceket  ve başlarının da açık olması mevsimin ilkbahar sonu ya da sonbahar başlangıcı  olduğu izlenimi uyandırmaktadır. İnsanların rahat duruşu dingin ve yumuşak bir hava varmış duygusu yaratmaktadır.

Benzerlikler- Karşıtlıklar

Fotoğraf, yakındaki ve uzaktaki tün unsurlarıyla dikey bir ritim yaratmaktadır. Canlı cansız öğeler yukarıya doğru bir hareket etkisi gösterirken uçan kuşun varlığı bir karşıtlık oluşturmaktadır. Sol taraftaki kadının çocukla olan iletişiminden kaynaklanan hareket duygusu sağ taraftaki insanlarla bir tezat oluşturarak çerçevede sol-sağ karşıtlığı ve gerilimi yaratmaktadır. Fotoğrafın yere yaklaşılarak çekilmiş olması bu karşıtlıkların yarattığı gerilim ve benzerliklerle birlikte görüntünün zenginleşmesini sağlamıştır. Eğer böyle bir tercih yapılmamış olsaydı fotoğrafın yukarıya doğru olan çekilme etkisi olmayacak ve karşıtlık ve benzerliklerin oluşturduğu bu zenginlik gözlenemeyecekti.

Renkler

Ufuk çizgisindeki kızıllık, solgun maviyi ve baskın siyahı birbirinden ayırarak adeta bir tampon oluşturmakta ve fotoğrafın yerden yukarıya uzanan ritminde bir yumuşatma etkisi yaratmaktadır. Saat kulesinin simsiyah kütlesi bir vakur duruş sergilerken sağlı sollu palmiyeler bu duruşa eşlik etmektedirler. Çerçevedeki insanların, aynı siyahlıkta farklı büyüklüklerde birer kitle oluşturmalarına karşın aynı duruşu sergileyemedikleri görülmektedir.  Bu durum, sanki uzun zamandır bu alanın simgesi olan kule ve ağaçların yarattığı kalıcılık ve insanların geçiciliğinden kaynaklı gibidir. Uçan kuş, mekânın kalıcı ama gezgin sakini olduğunu vurgulamaktadır.

Kişilerarası İletişim

Fotoğrafın çekildiği anda orada bulunan insanların çekimden haberdar olmamaları doğal duruşlarının ve kendiliğindenliklerinin korunmasını sağlamış. Bu sayede izleyenlerin alanda duran insanlarla iletişimi tek yönlü olarak gerçekleşmesi sağlanmış. Sol yandaki kadının çocuğu ile olan iletişimi dışında ağaca yaslanan çocuk ve diğer kadın arasında bir iletişim söz konusu değilken bankta oturanların kendi aralarında bir iletişimi olduğu izlenimi uyanmaktadır.

Fotoğrafın Göstergeleri

Sonuç

Şevki Silan’ın fotoğrafı ters ışığın etkisiyle içinde saklı olarak barındırdığı pek çok veriyle bize derinlemesine bir okuma denemesi yapmamızı sağlamıştır. Fotoğrafa konu olan canlı-cansız figürler birer leke halinde ve silüet olarak belirerek bizi soru işaretleriyle yalnız bırakmakta, gizemi ayakta tutmaktadır. Çok bilinen bir mekânda bile ışıkla yapılacak oyunlarla farklı etkiler yaratılabileceğinin iyi bir örneği olarak karşımızda durmaktadır. Şevki Silan, fotoğraf makinesinin dünyayı farklı gören objektifiyle insan beyninin “fotoğrafçı gözüyle”  olan bakışının birleşmesiyle oluşan görüntüyle bir fotoğrafın, canlı ve cansız öğeleriyle doğru seçilen bir anda farklı bir bakış açısıyla yaratabileceği etkiyi bu çalışmasıyla gösterebilmiştir.

Yazan: Cem Timuroğlu